Media worstelen met zelfmoord maar berichten minder terughoudend

Media worstelen met zelfdodingen. Ze berichten er minder terughoudend over. Het gevaar van kopieergedrag - het 'Werther-effect' - ligt echter op de loer. Lees verder...

In: Wegener dagbladen 14 december 2012. 

Het schandaal ontrafeld

SPUI25 In samenwerking met de Illustere School, UvA

17jan2013

20:00 - 22:00

Schandalen zijn een fascinerend verschijnsel. Het woord schandaal verwijst niet alleen naar de schandelijke misstap of misstand zelf, maar vooral ook naar het proces van in opspraak raken. Maar het schandaal is nog zoveel meer: een publieke terechtstelling, een zuiveringsritueel, een heksenjacht, een tragedie, een mediahype, een soap story, een vorm van waarheidsvinding of juist van karaktermoord. Bij het publiek strijden verontwaardiging en leedvermaak om voorrang, maar iedereen wil er alles over weten. Kennelijk beleven we er een zeker genoegen aan om op de voet te volgen hoe gisteren nog bewonderde politici, topbestuurders of celebrities vandaag ten val komen.Tijdens deze bijeenkomst analyseren we ons aller fascinatie voor het schandaal. 

Mediasocioloog Peter Vasterman opent met de dynamiek van het schandaal en de rol van de media daarbij. Gevolgd door Mark van Ostaijen (docent Bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit), Wilma de Rek (journalist bij De Volkskrant) en Roel in ‘t Veld (Hoogleraar Governance and sustainability Universiteit Tilburg) die andere facetten van het schandaal als sociaal-cultureel verschijnsel zullen belichten.

Aanmelden

Toegang tot de activiteiten van SPUI25 is gratis. Aanmelden is niet vrijblijvend. Wij rekenen op uw komst. Bent u verhinderd, dan graag doorgeven via spui25@uva.nl | 020 525 8142.

Trouw bericht onjuist over onderzoek: media wel degelijk aanstichters hype

Door Linda Duits, 29 november 2012

De kwaliteit van journalistiek staat volop ter discussie. Na afloop van ‘Haren’ werd er bijvoorbeeld hevig getwist of de media schuld troffen. Ja, stelde Peter Vasterman, gepromoveerd op mediahypes. Nee, vonden massamedia zelf. Deze week stond er een gerelateerd en opmerkelijk bericht in Trouw,dat gretig werd overgenomen. “Media vaak ten onrechte gezien als aanstichters hype” zou blijken uit onderzoek van FORUM en de Nieuwsmonitor. Klopt deze bewering? Vast een tipje van de sluier: nee.

LEES VERDER 

Project X Haren: het cruciale omslagpunt

Samenvatting van mijn inleiding op de bijeenkomst van het Expertise Centrum Journalistiek: Haren, de journalistieke nazit. Feiten en dilemma's bij verslaggeving over een bijna fatale (sociale) media hype.

Welke rol speelden de media in de aanloop naar de rellen in Haren op 21 september? Als je de Facebook berichten, de tweets en het verloop van het aantal aanmeldingen bestudeert, dan valt op dat er cruciaal omslagpunt is. En dat vindt plaats op dinsdag 18 september, het moment dat de nieuwsmedia aandacht gaan besteden aan Project X.

‘Gezeik met het onderwijbureau’

Scholieren en studenten die iets willen leren over mediahypes zouden zelf de literatuur in moeten duiken, in plaats van gemakzuchtige vragen te mailen aan expert Peter Vasterman. 

Lees mijn opiniestuk in Folia van 31 oktober 2012.

'Drempel media ligt steeds lager'

RIJSWIJK - De drempel voor media om te schrijven over onderwerpen die op een bepaald moment Twitter beheersen wordt steeds lager.

Dat zegt mediasocioloog aan de Universiteit van Amsterdam Peter Vasterman zondag in reactie op de commotie in de (sociale) media over de toestand van prins Friso.

Lees de rest van het ANP bericht op NU.NL

Haren, de journalistieke nazit

Feiten en dilemma’s bij verslaggeving over een bijna fatale (sociale)media hype. 

Waar ligt de verantwoordelijkheid? Wat was onvermijdelijk? Wat kan anders?

Een dialoog tussen journalistiek en wetenschap. Een zoektocht naar de do’s and don’ts voor als het weer uit de hand loopt. Reflectie op de maatschappelijke effecten van berichtgeving. In hoeverre leidt ons werk tot crisisescalatie en wanneer juist niet? Wanneer worden we van ooggetuige actieve deelnemer of (on)bedoeld zelfs aanjagers van door (sociale)media aangeblazen nieuwsgebeurtenissen?

De verslaggevers: Jeroen Wollaars (NOS), Wubby Luyendijk (NRC), Ana van Es (de Volkskrant) en Goos de Boer (RTV Noord), die ter plekke waren en vertellen welke afwegingen ze maakten.

De ombudsmannen: Margreet Vermeulen (de Volkskrant), Sjoerd de Jong (NRC), Henk Blanken (Dagblad van het Noorden/Raad van de Journalistiek), die toezagen, oordeelden en de journalistieke dilemma’s zullen bespreken.

De media watchers: Peter Vasterman (UvA) en andere specialisten die parallellen trekken met het buitenland en ingaan op de dynamiek van communicatie in crisissituaties.

DoelgroepDe avond is bedoeld voor journalisten en wordt voorgezeten door Bas Mesters, de nieuwe directeur van het Expertisecentrum Journalistiek.

Datum en tijd
Donderdag 8 november. Zaal open 19.00 uur, aanvang 19.30 uur, afsluiting 22.00 uur.

Locatie
Doelenzaal, bibliotheek van de UvA, Singel 421 te Amsterdam

Sociale onrust en sociale media

Gepubliceerd in het Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing (PDF)

Themanummer: Maatschappelijke onrust.

Jaargang 10, nummer 5, oktober 2012

Peter Vasterman, universitair docent Media en Journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam

De Arabische lente met de opstanden in Tunesië, Libië, Egypte, Jemen en Syrië, het internationale succes van Occupy Wall Street, de protesten van de ‘Verontwaardigden’ in Spanje, maar ook de grootschalige rellen in een reeks Engelse steden: 2011 stond in het teken van spontaan en massaal volksprotest, georganiseerd met behulp van de sociale media. Twee jaar daarvoor werd in Iran al duidelijk dat de mobiele telefoon in combinatie met sociale netwerksites als Facebook, Youtube en vooral Twitter een belangrijke rol kon spelen bij de organisatie van de protesten tegen het regime. En dankzij Project X in Haren heeft Nederland afgelopen september ook kennis kunnen maken met de virale werking van sociale media, al hadden deze rellen geen politieke dimensie.

Aantal buitenland-correspondenten blijft op peil, aantal opdrachtgevers stijgt

Hoeveel buitenlandcorrespondenten hebben Nederlandse nieuwsmedia? Peter Vasterman deed daar de afgelopen decennia een aantal keer onderzoek naar. De laatste keer (samen met Leendert van der Valk) is alweer zes jaar geleden. Tijd voor een update dus, want in de afgelopen jaren zijn er behoorlijk wat veranderingen in het medialandschap geweest. Door Twan Spierts, De Nieuwe Reporter

Zie ons onderzoek uit 2006: De Nederlandse correspondenten: witte vlek in Afrika, Aziëen Arabische wereld populairder. Na 1989, 1995 nu de derde update van het correspondenten onderzoek in De Nieuwe Reporter

Media moeten niet bang zijn voor zelfonderzoek

Journalisten beroepen zich op de mythe van onafhankelijk waarnemer. Hun rol bij calamiteiten blijft onbesproken.

Gepubliceerd in Trouw (Podium; Blz. 18) van september 2012 (PDF). 

Gelukkig, er komt weer een onderzoekscommissie die gaat evalueren hoe het allemaal zo mis kon gaan, ditmaal in Haren. Dat is een gebruikelijk ritueel na crises, rampen en grote ordeverstoringen. De centrale vraag is altijd of de autoriteiten wel adequaat hebben gereageerd op de crisissituatie. Dat is ook waar de aandacht bij de presentatie van het rapport vaak een jaar later naar uitgaat: wie heeft gefaald? En als het tegenzit kan de verantwoordelijke bestuurder, mede onder druk van de media, zijn biezen pakken.

Het onderzoek als reinigingsritueel. Maar wat opvalt in al die onderzoeksrapporten is dat de rol van de media wel als een soort gegeven ter sprake komt, maar niet wordt geëvalueerd. Toen afgelopen voorjaar het rapport uitkwam van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid over de brand in Moerdijk in januari 2011 logen de koppen in de kranten er niet om: zo'n beetje iedereen had gefaald. Chemie-Pack had de veiligheidsregels overtreden, Moerdijk hield te weinig toezicht en de omwonenden raakten verontrust door tegenstrijdige informatievoorziening.

'Berichtgeving media heeft escalerend effect'

Algemeen Nederlands Persbureau ANP
September 22, 2012 Saturday 5:17 PM
'Berichtgeving media heeft escalerend effect'

THIJS SMEENK

SECTION: BINNENLAND

HAREN (ANP) - Peter Vasterman was niet verrast dat er vrijdagavond rellen uitbraken in Haren. Dat zei de mediasocioloog aan de Universiteit van Amsterdam zaterdag tegen het ANP.

,,Zolang een bericht over een Facebook-feest alleen op internet en de sociale media rondzweeft, is er doorgaans niet zoveel aan de hand'', aldus Vasterman. ,,Traditionele media maken een onderwerp pas echt belangrijk.''

Het feestje in Haren bleef volgens Vasterman lang buiten de media.

,,Pas vanaf woensdag is het echt opgepakt. En er is toen ook ongelooflijk veel werk van gemaakt en eindeloos over bericht. Je moet niet verbaasd zijn over het escalerende effect dat daar vanuit kan gaan.''

Vasterman verwijst naar de rellen in Londen in 2011. ,,Veel daders gaven toen later aan 'geïnspireerd' te zijn door de berichtgeving in de media en de beelden die ze zagen. Dat gaf ze een extra duwtje.''

'Het gaat er niet om of media ergens wel of niet over berichten', zegt de mediasocioloog verder. 'Het gaat er vooral om in welke mate je dat doet. Het is een kwestie van proporties. Media doen vaak net of ze geen rol spelen en ze zijn niet zo sterk in reflecteren. Maar media spelen natuurlijk wel een grote rol, dat hebben we ook bij de verkiezingen gezien.'

Zie ook: "Kritiek op media na rellen inHaren" Op Villamedia.

En  nrc next: De mediamachine. Hoe Haren kon veranderden in een slagveld.
En: „Wir hatten ungeheure Angst“ 

Radio 1 Perstribune over mediahypes

Deze week staat er op het antwoordapparaat een klacht over mediahypes op radio en TV. De nieuwsrubrieken op radio en televisie storten zich dit jaar massaal op grote evenementen.
Na het EK, de Tour en de Olympische Spelen waren de Parlementsverkiezingen aan de beurt. De formatie en de Amerikaanse Verkiezingen krijgen waarschijnlijk dezelfde massale aandacht.

Een luisteraar vraagt zich af waarom de media elkaar zo achterna lopen, is dat gebrek aan creativiteit of ligt het ergens anders aan? Hype-deskundige Peter Vasterman van de UvA reageert.

Medialogica. Oogkleppenwerkelijkheid met grote gevolgen

Er is vaak een verschil tussen de werkelijkheid en het beeld dat media daarvan schetsen. Daarover gaat de documentaire-serie 'Medialogica' die vanaf 19 september wordt uitgezonden. Peter Vasterman is universitair docent bij de leerstoelgroep Journalistiek van de afdeling Mediastudies aan de UvA. Hij is gespecialiseerd in mediahypes en kent talloze voorbeelden van medialogica. "Het is een soort 'oogkleppenwerkelijkheid'". Lees het interview op de website van Human

Wat is uw definitie van 'Medialogica'?

Vasterman: "Medialogica is de tunnelvisie van de media. Het gaat om berichtgeving waarin een bepaald beeld wordt neergezet van een gebeurtenis of een persoon. Vervolgens gaat die beeldvorming een eigen leven leiden. Het is een soort 'oogkleppenwerkelijkheid', met grote gevolgen omdat iedereen daar vervolgens van uitgaat. Voor mij is medialogica ook: iedereen probeert in de media te scoren met zaken die het bij de media goed doen."

Lekken of publiceren deel II

Wel in het NOS Journaal, maar weigeren om het rapport openbaar te maken?
Lees hier de reactie van de Leidse onderzoekers op mijn opiniestuk in Mare: Wij hebben niet gelekt.

Dit is mijn antwoord, ook gepubliceerd in Mare van 14 juni 2012

De onderzoekers van de Leidse universiteit lopen met een grote boog om de centrale kwestie in mijn opiniestuk heen: is het ethisch verantwoord om in de media allerlei uitspraken te doen over de uitkomsten van een onderzoek zonder het rapport zelf openbaar te maken? Het gevolg is namelijk dat iedereen moet reageren op een rapport dat niemand heeft kunnen lezen. Dat geldt niet alleen voor de media die niet kunnen controleren wat er in het rapport staat, maar vooral ook voor Jeugdzorg, de organisatie die ervan wordt beschuldigd geen veilige omgeving te creëren, zoals blijkt uit krantenkoppen zoals: ‘Jeugdzorg geeft misbruik ruimte’ . 

Peter Vasterman, mediasocioloog Universiteit van Amsterdam

Instituties onder druk. Universiteitsdag UvA 2 juni 2012

Populisme in de politiek, zwart-wit denken en het wantrouwen tegen instituties nemen toe. Koppen als ‘rechters hebben oordeel al klaar’ sieren steeds vaker de kranten. Het vertrouwen van het publiek in instituties als de rechterlijke macht, het hoger onderwijs en de politiek dreigt hierdoor af te nemen. Maar als dat al echt gebeurt, hoe schadelijk is dat dan? Moet met één stem naar buiten worden getreden om dit wantrouwen de kop in te drukken? Of is een open debat juist goed voor het vertrouwen?

• LOUISE GUNNING-SCHEPERS Geneeskunde, promotie EUR 1988, voorzitter College van Bestuur
• WILLEM F. KORTHALS ALTES Rechtsgeleerdheid 1974, promotie 1989, seniorrechter Rechtbank Amsterdam, bestuurslid Amsterdamse Universiteits-Vereniging
• PETER VASTERMAN promotie Geesteswetenschappen 2004, mediasocioloog, universitair docent Journalistiek
• MARCEL WIEGMAN Sociologie 1990, chef verslaggeverij Het Parool
• Debatleider HARRY STARREN Politicologie 1985, voorzitter Amsterdamse Universiteits-Vereniging

UvA-Universiteitsdag  2 juni 2012.

Opinie: lekken of Publiceren

Het geheime rapport in de krant

Hoe vond het rapport over kindermisbruik in jeugdhuizen zijn weg naar de media? En waarom staan de Leidse wetenschappers uitgebreid pers te woord als het over vertrouwelijke materie gaat. 

Peter Vasterman zet vraagtekens bij de gang van zaken.

Gepubliceerd in Leids Universitair Weekblad Mare 

23 mei 2012

Pinki, de mediahype rondom een knuffel

12 mei 2012 VPRO ARGOS
Hoe een verloren knuffel uit kan groeien tot een ware mediastorm. De politie van Assen zette op de website een bericht dat een kind zijn knuffel Pinki kwijt was. Het bericht werd kort daarop door alle media overgenomen, van de NOS tot RTL 4 en van landelijke kranten tot lokale kranten. Hoe kan het dat dergelijk nieuws zo groot wordt en hoe wordt dat door de betrokkenen ervaren? Argos over het ontstaan van een mediahype, een bericht van binnenuit.
Een verslag van Gerard Leenders

Wel in het NOS Journaal, maar weigeren om het rapport openbaar te maken?

Vorige week dinsdag kwam de Volkskrant met een opmerkelijke primeur groot op de voorpagina. Uit een uitgelekt onderzoeksrapport van de Universiteit Leiden zou blijken dat “kinderen in jeugdhuizen ‘schokkend vaak’ misbruikt” zouden zijn. Kinderen in pleeggezinnen en tehuizen zouden volgens het nog geheime rapport “drie tot vier keer vaker slachtoffer zijn van seksueel misbruik dan jongeren die thuiswonen.”
Bij uit huis geplaatste jongeren met een licht verstandelijke beperking komt dat misbruik zelfs tien keer vaker voor. De rapportage maakt deel uit van het onderzoek van de commissie Samson die in opdracht van de Tweede Kamer seksueel misbruik van minderjarigen in overheidsinstellingen en pleeggezinnen onderzoekt. Het eindrapport komt in oktober van dit jaar, maar nu zijn de rapporten al uitgelekt naar de Volkskrant.

Meteen dezelfde dag nemen andere media zoals ook NRC Handelsblad het nieuws over met een verwijzing naar de Volkskrant. Het ANP meldt overigens ten onrechte dat de rapporten die dag in Leiden werd gepresenteerd. ‘s Avonds besteedt NOS-Journaal er aandacht aan, met daarin zowel een van de onderzoekers Prof. Van IJzendoorn als een woordvoerder van Jeugdzorg. Ook andere onderzoekers die hebben meegewerkt zoals Prof. L. Alink komen aan bod in de media.

Het lijkt allemaal vanzelfsprekend, maar toch is er iets merkwaardigs aan de hand. De rapporten zijn namelijk nog steeds niet openbaar, zodat iedereen, zowel de journalisten als de woordvoerders van de verschillende organisaties het moeten doen met de samenvatting in de Volkskrant op grond van het uitgelekte rapport.

Een kritische evaluatie van de onderzoeksresultaten – hoe staat het met de representativiteit, hoe is het misbruik vastgesteld, etc.- is onmogelijk. En dat is toch wel problematisch want de afgelopen jaren zijn er regelmatig ‘schokkende’cijfers de media in geslingerd die bij nader inzien afkomstig waren tamelijk beperkt onderzoek met slechte steekproeven en hele vage definities. Desondanks blijven dergelijke cijfers nog jarenlang in alle artikelen en reportages over het onderwerp opduiken.

Expert zonder expertise

De moderne burger slikt wetenschappelijk onderzoek niet meer als zoete koek. Hij googled zijn kennis bij elkaar. En anders start hij zelf wel een blog over kernenergie, elektromagnetische velden of het vaccin tegen baarmoederhalskanker. Over hoe internet de wetenschap haar monopolie op kennis heeft ontnomen en waarom de wetenschap daar blij mee moet zijn.

19 APRIL 2012 DOOR SASKIA BONGER

WEEKBLAD VAN DE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT


Download pdf

'Consequenties bangalijst worden flink overdreven'

De politie heeft meisjes vrijdag opgeroepen aangifte te doen als zij zichzelf terugvinden op een zogeheten bangalijst, een manier om te pesten via internet. Volgens deskundigen is sprake van een mediahype.


Door: Evelien Flink − De Volkskrant 31 maart 2012

Causes et conséquence de l’amplification médiatique. Présentation de Peter Vasterman, Université d’Amsterdam, Pays-Bas.

Québec, 17 maart 2012 

Lezing bij de tweedaagse onderzoeksworkshop Political communication van de Groupe de Recherche en Communication Publique (GRCP), van de Université Laval in Québec City.  In het verlengde hiervan een college en simulatie workshop over risico en media gegeven bij de afdeling Journalistiek van de Université Laval. 16 tot en met 20 maart 2012.


Causes et conséquence de l’amplification médiatique. Présentation de Peter Vasterman, Université d’Amsterdam, Pays-Bas.
Les travaux de Peter Vasterman sont consacrés à l’étude de l’amplification médiatique (media hype) et de la médiation des crises sociales. Il est professeur de journalisme au Département d’études des médias. Peter Vasterman a développé le concept de media hype dans le cadre de sa thèse de doctorat, réalisé à l’Université d’Amsterdam. Il continue d’effectuer des recherches sur cette question, en plus de s’intéresser à la couverture médiatique de la politique, des crises sociales et des scandales. Il a publié en 2004 Mediahype (Aksant).

Balanceren tussen feiten, risico’s en doemscenario’s.

Lezing ter gelegenheid van de uitreiking van de Pfizer Persprijs 2011 op 15 februari in Utrecht aan Manon Blaas en Jos van Dongen voor hun tv-uitzending ‘Opnieuw antibiotica alarm’ van Zembla.


Balanceren tussen feiten, risico’s en doemscenario’s.

De organisatoren van vandaag hebben als thema voor Pfizer persprijs het thema ‘infectieziekten’ gekozen en dat is ook wel begrijpelijk want op dat gebied is er de afgelopen jaren veel gebeurd, zowel nationaal als internationaal (Sars in 2002 en de Vogelgriep, 1997/2007).

Denk wat Nederland betreft aan de ophef over de HPV-vaccinatiecampagne van het RIVM in 2009 en de twijfels over de veiligheid van dit vaccin, een controverse die vooral via internet (hyves: http://stopdeprik.hyves.nl/) werd uitgevochten.

Denk aan de Mexicaanse griep in datzelfde jaar, waarbij een nieuw griepvirus (A H1N1) voor het eerst in ruim 40 jaar een heuse pandemie veroorzaakte. Bijna een jaar lang was Nederland in de ban de Mexicaanse griep, die uiteindelijk een zeer mild verloop bleek te hebben en minder slachtoffers maakte dan de jaarlijkse griep, namelijk 63, van wie er vijf geen zogenaamd ‘onderliggend lijden’ hadden. In Nederland ontstond vooral in het najaar veel verontrusting toen er kort na elkaar enkele gezonde kinderen overleden, sterfgevallen die veel media-aandacht opleverden. Ook bij de Mexicaanse griep was er controverse over wel of niet vaccineren, compleet met de wildste complottheorieën over nanochips.

Moerdijk en de media: van gifwolk tot angstwolk

Omdat de grote brand bij Chemie-Pack in Moerdijk een jaar geleden plaatsvond, op 5 januari, hierbij de complete tekst van mijn inleiding bij de expertmeeting ‘Evalueren en leren van Moerdijk’ op 21 september 2011. klik hier voor de sheets.


INLEIDING
Ter voorbereiding van deze inleiding over de rol van de media in de dagen na de brand in Moerdijk heb ik alles nog eens de revue laten passeren, kranten doorgeploegd en tv-reportages teruggekeken van o.m. Nieuwsuur, Journaal en Hart van Nederland. En daarbij viel ik alsnog van de ene verbazing in de andere. Hoe was het mogelijk dat er bij een dergelijke brand (en geen ‘ramp’ zoals minister Opstelten in een ongelukkig moment meldde) zo snel zo’n grote kloof kan ontstaan tussen feiten en beeldvorming, meer specifiek tussen de feitelijke en de waargenomen risico’s voor de volksgezondheid? In mijn inleiding vandaag ga ik een tien factoren bespreken die hebben bijgedragen tot de discrepantie tussen feiten en percepties. Factoren die te maken hebben met de media maar met interactie tussen media, overheid en publiek.