Samenvatting van mijn inleiding op de bijeenkomst van het Expertise Centrum Journalistiek: Haren, de journalistieke nazit. Feiten en dilemma's bij verslaggeving over een bijna fatale (sociale) media hype.
Welke rol speelden de media in de aanloop naar de rellen in Haren op 21 september? Als je de Facebook berichten, de tweets en het verloop van het aantal aanmeldingen bestudeert, dan valt op dat er cruciaal omslagpunt is. En dat vindt plaats op dinsdag 18 september, het moment dat de nieuwsmedia aandacht gaan besteden aan Project X.Vier fasen
Terugkijkend zijn vier fasen te onderscheiden.
- Deze fase loopt van de publieke aankondiging van het feestje op Facebook op 6 september tot 18 september, de dag waarop het onderwerp in de media doorbreekt.
- De tweede fase loopt van vanaf dinsdagmiddag 18 september tot en met vrijdagmiddag: drie dagen uitgebreide media-aandacht zowel in dagbladen als op radio en televisie (en in infotainment programma’s) en een sterke toename van het aantal berichten op de sociale media.
- De derde fase is de avond van de rellen op 21 september met live streams en live verslaggeving ter plekke. En een explosie van twitterberichten.
- De vierde fase van de nasleep is vanaf zaterdag 22 met persconferenties, nabeschouwingen en opsporing.
Facebookdatabase
Inmiddels staat het complete bestand van Facebookberichten van de event
pagina on line (website: Cohen doe er je voordeel mee, zie ook website Dutchcowboys: Ritzo ten Cate). Als je die database analyseert, dan wordt pas goed
duidelijk hoe groot de invloed van die media-aandacht is geweest op Facebook en
Twitter. We zoomen even in op die tweede fase tot aan de avond van de rellen
zelf. En vooral het moment dat de vonk kennelijk oversloeg en de interactie
tussen sociale media en nieuwsmedia begon.
Het omslagpunt
Opiniesite Joop.nl schrijft erover op zondag 16 september maar zonder
de naam van het dorp te noemen. ‘Paniek in dorp: Meisje zet verjaardagsparty opFacebook.’ Dat bericht wordt dan nog niet overgenomen door andere media. Dat gebeurt wel als Trouw er op dinsdag 18 september een artikel over publiceert:
‘Het verjaardagsfeestje van een meisje uit Haren, in Groningen, lijktgigantisch uit de hand te lopen’. Er is gebeld met een woordvoerder van de gemeente die het probeert te
relativeren, maar die wel zegt dat een noodverordening of samenscholingsverbod
tot de mogelijkheden behoort.
Die noodverordening vormt voor andere media het signaal dat de gemeente
het feestje kennelijk serieus neemt. Dus wordt het nieuws vervolgens
overgenomen door het ANP en door allerlei nieuws websites van Nu.nl, NOS op 3,
Spits, Telegraaf, AD, en Editie.nl. In veel artikelen wordt vervolgens geschreven
dat Haren al een noodverordening heeft afgekondigd terwijl het alleen maar
geopperd is als mogelijkheid, evenals inzet ME. Die stukken verschijnen allemaal in de loop van de middag op dinsdag de
18e. Vaak bevatten ze links naar Facebook en naar de diverse teasers zoals deze of de sites embedden de video's zelfs (zoals Trouw doet).
Verder besteedt het BNN radioprogramma Coen en Sander show op 3FM er
aandacht aan met een interview van deejay Timur Perlin met Merthe zelf. Jongeren hebben DJ's van diverse radiozenders in de loop van de ochtend bestookt met twitterberichten over Project X.
Het effect van die media-aandacht in het aantal facebookberichten
Twee grafieken: eerst het totaalbeeld van de Facebookberichten, dat zijn er in totaal 52.277 tot en met 3 oktober. Tot en met vrijdag 21 september: 44.134 en 95% van die berichten komt dus nà 18 september.
De pijl geeft aan waar de media-aandacht begint en meteen zie je een sterke toename van het aantal berichten. (van 615 op maandag naar 5949 op dinsdag). Dat zet daarna sterk door. Opvallend is ook het kleine aantal berichten in de periode tussen 8 en 18 september: 2120 berichten.
Dinsdag per uur.
Als je de Facebookberichten per uur bekijkt op dinsdag 18 september zie een toename vanaf het moment dat de media zich met Project X bezig gaan houden, dus vanaf een uur of vier.
Ze doen de marketing voor ons!
In veel berichten verwijzen de bezoekers naar de webpagina’s van de nieuwsmedia met een link erbij. Vooral de NOS op 3 wordt heel vaak genoemd.
Uit de berichten blijkt ook verbazing dat de media het oppikken. En ook
nog doorlinken naar Facebook en de teasers. Een paar citaten.
- Zelfs de nos begint erover.
- Goedzo rtl nieuws en nos. promoten die handel.’
- het parool, NRC, eigenlijk alles dus, het is nu wachten op teletekst en het journaal xD, ze doen de marketing voor ons!
- De NOS linkt het evenement ook gewoon, kortom nog meer mensen op aanwezig hahaha!
- Slechte publiciteit bestaat niet, TV maakt het alleen maar groter!
- merthe is op de hoogte gesteld door 3fm! EN IEDEREEN IS UITGENODIGD DOOR 3FM
- We proberen dit verhaal zoveel mogelijk te downsizen, want elke vorm van aandacht die erheen gaat, is er een te veel.' - en wat doet de NOS: gewoon meer aandacht.
Bezoekers Facebookpagina
Ook opvallend is dat het aantal bezoekers op de Facebookevent pagina sterk toeneemt nadat de media aan de slag zijn gegaan met Project X. Voor dinsdag 18 september om 12.00 uur hadden 720 bezoekers 2454 berichten geplaatst. Daarna stijgt dat aantal heel snel naar 9236 bezoekers, van wie 8715 nieuw zijn. 199 mensen posten niet meer na de 18e. De helft van alle bezoekers laat een bericht achter, maar er is een kleine groep van dertig bezoekers die meer dan 100 berichten plaatsen. Het record is 266.
Twitter op dinsdag
Er is ook informatie verzameld over Twitter op dinsdag en dan blijkt ook dat de NOS heel vaak wordt genoemd in het twitterverkeer over Project X, deze grafiek is van Arnout de Vries van TNO. (Helaas is die database niet beschikbaar op internet).
Kijken we naar Twitter, dan valt op dat de berichtenstroom tamelijk beperkt is tot de 18e, met maar honderden berichten per dag, dus in totaal zo’n 1000.
Twitter explodeert dat pas echt op donderdag en vooral op vrijdag, met zo'n 275.000 berichten.
Twitter explodeert dat pas echt op donderdag en vooral op vrijdag, met zo'n 275.000 berichten.
Blijkbaar is er een veel breder publiek aangeboord door alle media-aandacht, niet alleen van jongeren die naar Haren willen maar ook van belangstellenden die alles rond Project X proberen te volgen. Misschien zijn de Facebookbezoekers de voorlopers en de Twitteraars de volgers?
Verloop aanmeldingen
Na een week staat het aantal aanmeldingen volgens de brief van de ouders van Merthe op 2400. Op maandagavond 17 september staat de teller volgens bezoekers van de Facebookpagina op 4600. Een dag later op 10.000 en dat stijgt daarna door naar 31.000 op vrijdag. Het is
niet gelukt om het verloop van het aantal aanmeldingen op Facebook te
reconstrueren, hier is gebruik gemaakt van de cijfers die genoemd zijn in de
berichten en op andere sites.
Conclusies
De aandacht voor Project X op de sociale media krijgt een enorme boost
op het moment dat de landelijke media, inclusief de popzenders zich met ‘Haren’
gaan bezighouden. De vermeende noodverordening dient als legitimatie voor de
media-aandacht: als de gemeente Project X zo serieus neemt is dat nieuws. Daarna
stijgt de activiteit op Facebook en later Twitter explosief en verdriedubbelt
uiteindelijk het aantal aanmeldingen op Facebook. De media-aandacht en de
maatregelen die de gemeente Haren aankondigt maken Projext X in Haren voor
jongeren blijkbaar pas ‘echt’. De dominante invalshoek van de media: het dreigt
gigantisch uit de hand te lopen in het rustieke Haren. Extra ingrediënten:
beelden uit de speelfilm en de teasers. Alle reacties worden ook weer nieuws. Zo wordt vanaf woensdag de spanning verder opgebouwd met alle gevolgen van dien.
Voor reacties op dit verhaal en de discussie in Amsterdam op 8 november zie onder meer:
Steven de Jong van NRC Handelsblad: Journalistiek Project X Haren was prima. Juist daarom ging het mis
Wilmer Heck: "Volgende keer gewoon berichten over Project X." In: NRC Handelsblad 9 november 2012.
De Nieuwe Reporter met reacties op het stuk.
Voor een verslag van de discussie-avond in Haren op 7 november zie de stukken van Derk Eimers:
