Hoezo polarisatie en verharding van het debat over transgenderzorg? Radboud transgender rapport op de snijtafel

Het media-onderzoek van de Radboud Universiteit doet niet wat het belooft, namelijk onderzoeken wat de rol is van de (sociale) media bij de toename van de vraag naar transgenderzorg. Wel betrekken de onderzoekers over de media allerlei stellingen die ze helemaal niet onderzocht hebben.
Een kritische analyse van het hoofdstuk over de (sociale) media in dit onderzoeksrapport en een schets van de vraagstellingen die wel onderzocht hadden moeten worden. Door: Peter Vasterman, mediasocioloog.  

"Mijn gender, wiens zorg? Onderzoek naar de toename in en veranderingen van de vraag naar transgenderzorg." (2023). Auteurs: Enny Das, Marion Wasserbauer, Charlie Loopuijt, Ilona Plug, I., Aafke Uilhoorn,  Anna van der Vleuten & Chris Verhaak.

 

Download artikel in PDF

 

Inhoudsopgave

Inleiding

Samenvatting in 10 punten

De context: empowerment of contagion.

Hoe is de rol van de (sociale) media onderzocht?

Wat levert de inhoudsanalyse op?

Houding journalist problematisch

Berichtgeving positief: toch verharding en polarisatie?

Conclusies nieuwsmedia wankel

De Twitter analyse

Samenhang theorie en empirie zwak.

De zichtbaarheidstheorie en het media-onderzoek

Empowerment theorie gebaseerd op essentialisme

Tot slot

Eindnoten

 

-------------------------------------------------------------

 

Inleiding

    Hoe valt de sterke toename van het beroep op de transgenderzorg de afgelopen jaren te verklaren? En wat is de verwachting voor de toekomst? Dat was op verzoek van de Tweede Kamer de onderzoeksopdracht van het ministerie van VWS aan de Nijmeegse onderzoekers van de Radboud Universiteit.

    De belangrijkste conclusie van het rapport "Mijn gender, wiens zorg?" dat in mei verscheen, is dat niet valt aan te tonen dat de toename van de zorgvraag het gevolg zou zijn van een sterke toename van het aantal transgender personen. Wel zorgt gebrek aan maatschappelijke acceptatie (minderheidsstress genoemd) voor een groeiende vraag naar specialistische (lees medische) transgenderzorg. Maar volgens de onderzoekers is dat een fuik waardoor een maatschappelijk probleem wordt gemedicaliseerd met een medische behandeling als eindresultaat.

 

Mijn gender, wiens zorg? P. 3

    Wat de rol van de (sociale) media betreft concluderen de onderzoekers dat deze aan de ene kant meer herkenning bieden en meer zichtbaarheid, maar dat ze aan de andere kant zorgen voor verharding en polarisatie die acceptatie kan schaden.

"Aan de hoeveelheid en inhoud van de media kunnen we afleiden dat de zichtbaarheid van transgender personen in de afgelopen jaren is toegenomen. De toon van het debat is over het algemeen positief, maar verhardt en polariseert in de meest recente jaren." (p.67)

De sociale media bieden vooral mogelijkheden om de genderidentiteit te ontwikkelen via contacten met anderen met dezelfde gevoelens:

"Sociale media kunnen bijdragen aan het vinden van taal, informatie en lotgenoten." Maar: "Dit betekent niet dat een (cis- of trans-) persoon in interactie met de transgendergemeenschap tot transgender ‘gemaakt’ wordt." (p.30).

 

    Maar hoe hebben de onderzoekers dit onderzoek naar de rol van de (sociale) media aangepakt? Hoe is de berichtgeving onderzocht en hoe jongeren omgaan met sociale media? Zijn alle relevante vragen wel aan bod gekomen? Bijvoorbeeld over de invloed van de (sociale) media op de identiteitsontwikkeling van jongeren? Of bijvoorbeeld over de framing van transgenderissues in de berichtgeving? Wat valt er te zeggen over de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek? Zijn de conclusies over de verharding en polarisatie gerechtvaardigd op grond van de inhoudsanalyse?

    Deze evaluatie van het Radboud media-onderzoek is belangrijk omdat het rapport een grote rol speelt in discussies over de sterke toename van het aantal jongeren dat een beroep doet op de transgenderzorg. In deze bespreking kijken we niet alleen naar de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek, maar ook naar de onderzoeksvragen die op dit moment centraal staan in de mogelijke verklaringen voor de toename van het aantal transgender personen in de afgelopen jaren.

Statistieken transgenderzorg deel 2: nieuwe data aanmeldingen Amsterdam

Er zijn eindelijk actuele cijfers beschikbaar over het aantal aanmeldingen bij de genderkliniek in Amsterdam over de afgelopen vier jaar. Het Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie (KZcG) van Amsterdam UMC heeft een soort jaarverslag gepubliceerd, getiteld Samenwerken aan betere genderzorg dichter bij huis. Jaarbeeld 2019-2022. Het vorige rapport Genderzorg in ontwikkeling Jaarbeeld 2011 - 2018 dateert uit 2019. 

Bron Jaarbeeld 2019-2022

In het nieuwe rapport staan de cijfers over de aanmeldingen van 2019 tot en met 2022 in een grafiek uitgesplitst per maand. Het is niet duidelijk waarom de jaren per maand met elkaar worden vergeleken, dat zou alleen zin hebben als die registratie per maand bijzondere betekenis zou hebben. Dat lijkt hier niet het geval. Bovendien geeft deze grafiek geen goed beeld van de ontwikkelingen in die vier jaar. Als we alle cijfers vanaf 2000 tot en met 2022 bij elkaar zetten, zien we de volgende trends. 

Het aantal aanmeldingen blijft tussen 2000 en 2012 redelijk constant, maar dat aantal neemt vanaf 2013 (150 aanmeldingen) snel toe naar 515 in 2018. Dan volgt er een daling naar 366 in 2019, 362 in 2020 en 394 in 2021. En dan is er weer een sterke toename te zien in 2022, want dan zijn er 606 aanmeldingen van kinderen en adolescenten. Zie grafiek 1. 

De afname na 2018 valt te verklaren door de opening van andere genderklinieken in Groningen (2019) en Nijmegen (2020) en de komst van gespecialiseerde GGZ-aanbieders sinds 2018.   

Grafiek 1 

Het is merkwaardig dat de aantallen aanmeldingen niet zijn uitgesplitst naar kinderen en adolescenten en ook niet naar (geboren) man of (geboren) vrouw. Dat is vooral jammer omdat uit allerlei data over trends blijkt dat het bij ongeveer tweederde van de aanmeldingen (ook internationaal) gaat om vrouwen.  Zie Statistieken transgenderzorg deel 1. 

Het Jaarbeeld geeft ook data over de aanmeldingen van volwassenen in de periode 2018 tot en met 2022. Wederom merkwaardigerwijs opgesplitst naar aanmeldingen per maand. Dat geeft het volgende -onduidelijke- beeld. 

Per jaar uitgesplitst zie de trend er als volgt uit. In 2018 ging het nog om 535 aanmeldingen en dat aantal neemt toe tot 1664 in 2022, dat is een verdrievoudiging in vier jaar. Zie grafiek 2. 

Grafiek 2 

Volwassenen en kinderen/adolescenten bij elkaar opgeteld geeft het volgende beeld. 

In 2018 waren er nog 1050 aanmeldingen en dat neemt toe tot 2271 in 2022, een ruime verdubbeling. in vijf jaar tijd.  Zie grafiek 3. 

Grafiek 3 

Bronnen

• Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie (KZcG) van Amsterdam UMC: Samenwerken aan betere genderzorg dichter bij huis. Jaarbeeld 2019-2022. 
• Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie (KZcG) van Amsterdam UMC: Het vorige rapport Genderzorg in ontwikkeling Jaarbeeld 2011 - 2018 dateert uit 2019. 
• Statistieken transgenderzorg en transgender personen. Een overzicht van alle beschikbare actuele statistieken over transgenderzorg en transgender personen in Nederland. 

Waarom we onze schouders ophalen over dode migranten: 'Het zijn gewoon mensen, hè?'

RTL Nieuws 16 juni 2023

Honderden mensenlevens zijn afgelopen woensdag verloren gegaan, nadat een vissersboot vol vluchtelingen was omgeslagen en gezonken. Op die boot bevonden zich vaders, moeders en ook veel kinderen. Toch kreeg het nieuws over het bootdrama geen zelfde reactie als andere verdrietige gebeurtenissen met minder slachtoffers. Waarom laat de dood van migranten velen van ons koud?

Lees hier het artikel van Lene Makkink

"Mediasocioloog Peter Vasterman ziet dat 'compassievermoeidheid' een rol speelt in de manier waarop we omgaan met nieuws over dodelijke migrantenongelukken." 

Meer over het concept compassion fatigue waar ik naar verwijs: 

Susan D. Moeller (1998). Compassion Fatigue: How the Media Sell Disease, Famine, War and Death Compassion fatigue in journalism

Yasmin Aldamen: Can a Negative Representation of Refugees in Social Media Lead to Compassion Fatigue? An Analysis of the Perspectives of a Sample of Syrian Refugees in Jordan and Turkey. Journalism and Media 2023, 4(1), 90-104

The Guardian, Is compassion fatigue inevitable in an age of 24-hour news? 2 August 2018. 

Overheid moet regels maken voor behandelen genderdysforie

Minderjarigen overzien gevolgen van genderaanpassing nog niet

Gepubliceerd in Medisch Contact 21, 25 mei 2023

Trude Klijnsmit, radioloog en jurist gezondheidsrecht

Peter Vasterman, socioloog

 

Download PDF (zonder links en voetnoten)

 

Omdat het behandelen van genderincongruentie bij minder­jarigen geen onderdeel is van normaal medisch handelen, zou de overheid hier regels voor moeten opstellen. Min of meer zoals cosmetische behandelingen bij jongeren onder 18 jaar verboden zijn. De overheid heeft verschillende opties.

Genderincongruentie is het gevoel dat biologisch geslacht en beleefde gender uit de pas lopen. Bij de behandeling daarvan is genderbevestiging het centrale uitgangspunt.[1] [2] Van de psychologische begeleiding tot de behandeling met puberteitsremmers en crossseksehormonen en chirurgische aanpassingen, kortom in alle stadia van de behandeling, moet de genderkeuze van het kind tot 16 jaar gevolgd worden.

 

Dit roept echter vragen op. Is de subjectieve genderkeuze van een kind wel voldoende basis voor een ingrijpende en vaak onomkeer­bare medische behandeling? Is dit wel te beschouwen als regulier medisch handelen? [3]

Medisch handelen

Regulier medisch handelen is dát medisch handelen dat medisch geïndiceerd is, een concreet behandeldoel heeft en lege artis wordt uitgevoerd.[4] De medische indicatie omvat een duidelijke medische diagnose en een directe noodzaak om de patiënt te behandelen, omdat anders zijn gezondheid in gevaar komt. De behandeling moet daarnaast aantoonbaar kunnen bijdragen aan een oplossing van het medische probleem. Ten slotte moeten de middelen in een redelijke verhouding staan tot het doel van de behandeling. Van regulier medisch handelen zijn talloze voorbeelden te noemen, zoals de behandeling van appendicitis, nierstenen, mammacarcinoom, artritis, et cetera.

 

De medische beroepsgroep mag zelf inhoud geven aan regulier medisch handelen (‘zelfregulering’) en dat vastleggen in een medisch-professionele standaard. Niet alle medisch handelen valt echter onder zelfregulering. Er is namelijk ook medisch handelen zonder medische indicatie, bijvoorbeeld bij een groot gedeelte van de cosmetische chirurgie. Hier vormt niet de medische indicatie, maar de wens van de patiënt de basis voor de behandeling.

 

Vergelijk de behandeling van genderincongruentie met bovenstaande criteria voor regulier medisch handelen. Wat is om te beginnen de medische diagnose van genderincongruentie? Het is niet duidelijk wat genderincongruentie eigenlijk is en hoe dit objectief is vast te stellen.[5] Voorheen werd genderincongruentie als psychische stoornis geclassificeerd omdat er sprake kan zijn van psychisch lijden.[6] Lijdenslast wordt inmiddels echter niet meer als criterium beschouwd [7] en dus is genderincongruentie nu ook geen psychische stoornis meer. Maar het is ook geen ziekte in de zin dat de lichamelijke gezondheid in het geding is. Dat is ook de reden waarom de WHO spreekt van een “condition”, waarbij iemand zegt dat identiteit en sekse niet matchen. Zonder ziekte of stoornis vervalt echter de basis voor de medische diagnose van genderincongruentie.

'Stop this now, Minister.' Once famous for caution, the Amsterdam gender clinic stands accused of undermining its own safeguards.

De Australische journalist Bernard Lane die al jaren de ontwikkelingen in de Nederlandse transzorg volgt, schreef op de Substack Gender Clinic News een achtergrondverhaal over de teloorgang van het Dutch Protocol. De oorspronkelijke criteria voor het behandelen van kinderen met puberteitsremmers zoals genderdysforie van jongs af aan en afwezigheid van psychische issues zijn inmiddels losgelaten. De reden is dat de nieuwe snel groeiende instroom bij de genderklinieken van tienermeisjes niet aan die criteria voldoen, maar wel dringend behandeling vragen.      

LEES hier het artikel van Bernard Lane (21 maart 2023)  

Mijn bijdrage aan dit stuk: 

Gender-affirming pressure

Media sociologist Dr Peter Vasterman—a retired academic who co-wrote with Jan Kuitenbrouwer an opinion article last December calling for a “critical, independent evaluation” of gender medicine in the Netherlands before any expansion of capacity—said the Dutch model did seem to offer more psychological assessment than the American gender-affirming approach.

Te gast in Gender: A Wider Lens 102 — Dutch Journalists: Words Matter…The Media’s Influence to Share or to Silence

Episode 102 • 17th February 2023 • Gender: A Wider Lens Podcast • Stella O'Malley & Sasha Ayad

Gender: A Wider Lens: Gender, Identity and Transition from a Psychological Perspective. Take a deep dive with us into a psychological exploration of body, mind, identity, culture, and psyche

Op 20 januari 2023 waren Jan Kuitenbrouwer en ik te gast bij de podcast van Stella O'Malley en Sasha Ayad naar aanleiding van ons artikel in NRC van 31 december 2022: Ook de transzorg moet aan medisch-wetenschappelijke standaarden voldoen. Het Iers-Amerikaanse duo maakte al ruim 100 afleveringen over genderissues en wilde men ons praten over het inmiddels internationaal omstreden Dutch Protocol (puberteitsremmers voor kinderen) en over de vraag waarom de Nederlandse media dit onderwerp zo lang hebben genegeerd.  

Sancties bedreiging voor Ongehoord Nederland

De kans dat omroep Ongehoord Nederland van televisie wordt gehaald, wordt groter en groter. De NPO is van plan om ON! een derde financiële sanctie op te leggen. Wat is er aan de hand?

Lees hier het hele artikel van Julia Schipper van donderdag 2 februari 2023 in het Nederlands Dagblad

Statistieken transgenderzorg en transgender personen

Een overzicht van alle beschikbare actuele statistieken over transgenderzorg en transgender personen in Nederland. 

Inhoud: 

• De beginperiode
• Sekse ratio
• In behandeling
• Wachtlijsten
• Endocrinologie
• Vraag en aanbod
• Tavistock in Londen
• Transgenderidentiteit en genderdiversiteit in Nederland
• Canadese data 
• Engelse data
• Bronnen

De vraag naar transgenderzorg is de afgelopen jaren explosief gestegen. In 2022 zijn er 5.280 mensen in behandeling bij een genderkliniek of GGZ-instelling, terwijl er 5.753 op de wachtlijst staan. Zo’n 30 procent is jonger dan 18 jaar. Die sterke toename begon rond 2013 en versnelde de afgelopen vijf jaar.