Er is vaak een verschil tussen de werkelijkheid en het beeld dat media daarvan schetsen. Daarover gaat de documentaire-serie 'Medialogica' die vanaf 19 september wordt uitgezonden. Peter Vasterman is universitair docent bij de leerstoelgroep Journalistiek van de afdeling Mediastudies aan de UvA. Hij is gespecialiseerd in mediahypes en kent talloze voorbeelden van medialogica. "Het is een soort 'oogkleppenwerkelijkheid'". Lees het interview op de website van Human
Wat is uw definitie van
'Medialogica'?
Vasterman: "Medialogica is de tunnelvisie van de media. Het
gaat om berichtgeving waarin een bepaald beeld wordt neergezet van een
gebeurtenis of een persoon. Vervolgens gaat die beeldvorming een eigen leven
leiden. Het is een soort 'oogkleppenwerkelijkheid', met grote gevolgen omdat
iedereen daar vervolgens van uitgaat. Voor mij is medialogica ook: iedereen
probeert in de media te scoren met zaken die het bij de media goed doen."
Zou u voorbeelden kunnen noemen?
"Toen Agnes
Kant Jan Marijnissen opvolgde als lijsttrekker van de SP werd ze consequent
door de media neergezet als een verbeten vrouw zonder humor. Zo'n negatief
beeld kan heel bedreigend zijn. Bij Kant werd het haar ondergang, terwijl ze
een goede politica was.
Een ander voorbeeld is het Kunduz-akkoord. In
de weken dat het akkoord totstandkwam, was er een juichstemming. Er werd heel
lovend geschreven over de politieke partijen die het akkoord 'zo snel' tot
stand hadden kunnen brengen. Het beeld dat toen is neergezet, dat van een
fantastisch akkoord, brokkelt langzaam af. Afgelopen weken werd het
Kunduz-akkoord weer flink afgevallen door de media."
Wat zijn de oorzaken van medialogica?
"Het
zijn vooral sociaal-psychologische processen die erachter liggen. Alle mensen
willen graag mee doen met wat de meerderheid doet. Het is ook een
perceptiepatroon dat iedereen heeft. Als je attent bent gemaakt op iets dan ga
je onbewust dingen zien die in dat beeld passen. Ook media gaan dingen
benadrukken die bij hun beeld passen, terwijl alles dat van hun beeld afwijkt
wordt weggelaten. Daardoor wordt het geschetste beeld steeds overtuigender.
Daarnaast moeten media in hele korte tijd heel
veel berichtgeving produceren. Journalisten hebben meestal te weinig tijd om
zelf onderzoek te doen. Daarom zijn ze heel sterk op elkaar georiënteerd: er
wordt continu gekeken naar wat de andere media brengen. De verleiding is groot
om nieuws, zonder zelf nog eens te controleren, van anderen over te
nemen."
Op welke manier worden media gecontroleerd?
"Journalistiek
is gebaseerd op persvrijheid en vrijheid van meningsuiting. Journalisten zijn
gebonden aan een aantal wetten maar ze controleren voornamelijk zichzelf.
Sterke invloed van buitenaf wordt gezien als een aanval op de persvrijheid."
Media is steeds belangrijker, wat heeft dat
nog meer voor gevolgen?
"Vrijwel iedere instantie in de
samenleving is veel bezig met zijn imago. Bedrijven, organisaties, politieke
partijen, milieubewegingen etc. Het beleid wordt soms afgestemd op wat goed
scoort in de media in plaats van op wat echt belangrijk is. Daar moet kritisch
naar gekeken worden. Neem de politie en Justitie: Welke prioriteiten stellen
zij, laten ze zich niet leiden door wat de media belangrijk vinden? Of
milieubewegingen: Pakken ze problemen aan die visueel zijn en goed scoren in de
media, of houden ze zich bezig met wat echt belangrijk is?"
Medialogica
In de zesdelige reeks 'Medialogica' wordt aan
de hand van concrete voorvallen het verschil tussen de werkelijkheid en het
beeld dat media daarvan schetsen onderzocht. De eerste aflevering wordt
uitgezonden op woensdag 19 september, om 22.58-23.33 uur op Nederland 2.
