LEEUWARDER COURANT
8 mei 2002.
Byline: GPD
Is het symbolisch dat Pim Fortuyn uitgerekend in het Hilversumse mediapark is vermoord? Het verwijt klinkt dat de pers het fenomeen Fortuyn tot leven heeft gebracht, maar ook schuldig is aan z'n dood.
'Vermoord door de hetze van zittende politici en een blatende pers'. De tekst op het spandoek maandagavond bij het stadhuis in Rotterdam vertolkte het gevoel van menig Nederlander. De Nederlandse Vereniging van Journalisten verwerpt die gedachtegang echter. Natuurlijk is er in commentaren kritiek geuit op Fortuyn, maar net zo goed op het paarse kabinet, stelt voorzitter Ron Abram van de journalistenvakbond. "Eerst werd gezegd dat de serieuze media Pim Fortuyn negeerden, toen stelden mensen dat de pers hem groot maakte en nu hoor ik weer dat de pers hem heeft gedemoniseerd."
De schuld in de schoenen schuiven van de media is onzin, vindt Arendo Joustra, hoofdredacteur van Elsevier, het blad waarvoor Fortuyn jarenlang columnist was. ,,Er is er maar één die verantwoording moet afleggen voor zijn daden, en dat is de dader. De discussie die in de media gevoerd werd over Fortuyn, was redelijk open, ook al werden er soms de meest vreselijke vergelijkingen gemaakt. Maar dat gebeurt nu eenmaal in een open samenleving."
Henny Evers, docent media- ethiek aan de Fontys Hogeschool voor Journalistiek in Tilburg: ,,Er is zowel door pers als politiek een bepaald klimaat rond Fortuyn geschapen, maar hij gaf daar zelf ook aanleiding toe. Hij gebruikte de media volop om zijn boodschap uit te dragen. Aan de andere kant betichtte hij die media van het demoniseren van zijn persoon. Je kunt wel vinden dat hij misbruikt is door de media, maar je kunt het evengoed omdraaien."
Of de media nu wel of niet verweten kan worden dat Fortuyn als een gevaar is afgeschilderd, opmerkelijk is de grote aandacht die de politicus kreeg. Mediadeskundige Peter Vasterman heeft geturfd. In de persdatabank van vijf landelijke dagbladen vond hij 856 artikelen die het laatste half jaar over Fortuyn zijn geschreven. "Dat is erg veel."
In drie artikelen is de professor een 'relnicht' genoemd. In 69 artikelen komt Fortuyn voor in combinatie met woorden als racisme, fascisme, extremisme. In 62 artikelen over Fortuyn zijn ook namen van rechts-extremisten als Haider en Le Pen vermeld, of organisaties als Vlaams Blok. Vasterman: "Maar in verschillende artikelen is juist gesteld dat Fortuyn niet met bepaalde rechts-extremisten kan worden vergeleken."
Dat de media een manifeste rol hebben gespeeld bij het lanceren van Fortuyn als de man die in korte tijd de 'suffe' Nederlandse politiek overhoop haalde, staat als een paal boven water, zegt Vasterman. En ook dat die hoge mediadruk 'een aanjagend effect' heeft gehad. Het ging in sommige televisieprogramma's meer om de vorm dan om de inhoud. Vasterman: "Maar daar had Fortuyn ook baat bij. Hij had een inhoudelijk verhaal, maar was ook altijd wel goed voor grappen en relletjes. Ideaal voor de pers."
De media hebben ook een Pavlov-reactie vertoond, meent Hans Jeekel, oud-kamerlid van D66 en nu statenlid in Noord- Brabant. "Enkele kritische zinnen van de PvdA-partijvoorzitter over Melkert en het werd uitvergroot." Volgens Vasterman zou het goed zijn als de media zo nu en dan 'een stapje terugdoen en gas terugnemen' om hun eigen functioneren te beoordelen. "Journalisten moeten beseffen dat ze niet alleen langs het veld staan om verslag te doen, maar ook zelf speler zijn."
Behalve de media krijgt links Nederland het verwijt dat het een klimaat heeft geschapen waarin zo'n moord kon gebeuren. "Op grond waarvan denkt men dat er een oorzakelijk verband is?", zegt de Nijmeegse politicoloog Cees van Kersbergen. "Zelfs het begin van een argumentatie hiervoor ontbreekt. Met hetzelfde gemak kun je beweren dat Fortuyn dit over zichzelf heeft afgeroepen en dat is ook niet waar. We kennen de feiten niet eens."
Van Kersbergen vindt dat woordvoerder Mat Herben van de Lijst Pim Fortuyn, die meteen na de moord suggereerde dat 'links' en 'de media' verantwoordelijk zijn, dat beeld onmiddellijk publiekelijk moet corrigeren. "Het kan me niet schelen hoe ze dat doen. Nu ontstaat er een klimaat waarin het mogelijk is dat er een aanslag op linkse politici wordt gepleegd. Ik maak me daar ernstige zorgen over." (GPD)
