Gepubliceerd in Algemeen Dagblad, Trefpunt,
donderdag 8 november 2001
De rol van de media in de affaire rond 'imam'
Haselhoef
Peter Vasterman
De zaak-Haselhoef doet het meest denken aan de
professor die ten tijde van de maanvluchten vanuit het vluchtleidingscentrum in
Houston verslag deed voor de NOS, maar die in werkelijkheid vanaf zijn
zolderkamertje ergens in Nederland de media telefonisch op de hoogte hield van
het wel en wee van de astronauten. Pas toen een correspondent hem een keer in
Houston wilde bezoeken, bleek niemand hem daar te kennen. De hoogleraar had
zich zo laten meeslepen door het warme bad van alle mediabelangstelling dat hij
bereid was om ver te gaan, heel ver. Hij was verslaafd geraakt aan de rol van
media-deskundige. Hij is een van de eerste slachtoffers, maar zeker niet de
laatste, zoals blijkt uit de affaire rond Haselhoef.
Een carrière als deskundige woordvoerder
begint meestal met een interview in een plaatselijk dagblad. Het interview
dwarrelt op het bureau van een andere redactie en binnen de kortste keren
rinkelt de telefoon dagelijks: redacteuren van praatshows, organisatoren van
discussieforums, zelfs scriptieschrijvende studenten weten de nieuwe deskundige
te vinden. En zo wordt iemand binnen enkele weken of maanden een min of meer
bekende Nederlander.
Redacties beconcurreren elkaar op leven en
dood als het gaat om een nieuw gezicht of een opvallend geluid. De deskundige
gaat van hand tot hand, maar dan komt er een moment waarop de redacteuren gaan
`claimen' zoals dat in hun jargon heet: ze proberen deze gast exclusief te
krijgen, bij voorkeur gratis, en als het niet anders kan tegen betaling.
Tenslotte heeft hij of zij zijn marktwaarde al bewezen. Hij kan het en hij is
deskundig. Vooral dat eerste punt is doorslaggevend, een deskundige moet vooral
toegankelijk en mediageniek zijn. Dat verkleint de risicos. Het is tenslotte
vaak live. Een bekend gezicht heeft bovendien attentiewaarde voor de kijkers.
Het nieuwe gezicht krijgt te maken met de
mores van de media. De ideale deskundige, zo merkt hij, is behulpzaam, gewillig
(op de gekste tijdstippen in een taxi naar de studio), heeft aan een half woord
voldoende en zal nooit achteraf klagen over de gestelde vragen of de
gemonteerde antwoorden. Hij krijgt de instructie niet al te genuanceerd te zijn
en de gesprekspartners in de discussie zeker niet te sparen. Hij moet met enige
flair en zonder al te veel mitsen en maren flinke uitspraken doen, liefst
standpunten die zoveel stof doen opwaaien dat andere redacties daar vervolgens
weer op door moeten gaan. En dan heeft de eerste redactie gescoord.
De aanleiding voor het eerste media-optreden
is al naar de achtergrond verdwenen en dat geldt vaak ook voor de specifieke
deskundigheid. Het Nieuwe Gezicht doet uitspraken over ongeveer alle onderwerpen
die in de actualiteit zijn. Hij groeit in zijn rol, in het begin is er
misschien nog enige aarzeling hij beseft niet op alle terreinen goed thuis te
zijn, maar hij merkt dat zijn mening op prijs wordt gesteld. Zeker bij
controversiële uitspraken. Zo moet het ook met Haselhoef zijn gegaan toen hij
zijn opzienbarende uitspraken deed over homo's en de doodstraf. Hij wilde maar
al te graag voldoen aan de eisen van de media die hem in zo'n korte tijd groot
hadden gemaakt. In datzelfde kader past ook het aandikken van zijn CV.
Haselhoef heeft inmiddels tot zijn
verbijstering gemerkt dat die door de media gecreëerde status zich als een
boemerang tegen hem kan keren op het moment dat er twijfel ontstaat over zijn
credentials. En dan gaat het hard, want alle redacties rennen weer achter
elkaar aan om deze affaire aan de kaak te stellen. Dan geldt; De Here heeft
gegeven, de Here heeft genomen, de held van de media verandert in een ordinaire
oplichter, hij is helemaal geen volwaardige imam, dat adviseurschap bij
verschillende islamitische organisaties stelt ook niet veel voor en een imam
die op naam van zijn vrouw een automatiseringsbedrijf runt, dat kan geen
zuivere koffie zijn.
Maar dat al die redacties hem als de
deskundige woordvoerder van allochtoon Nederland zijn gaan beschouwen dat was
toch voor hun rekening? Waarom heeft niemand in het begin gekeken naar zijn
achtergronden? Waarom hebben al die redacties blindelings (van elkaar)
aangenomen dat hij daadwerkelijk een gezaghebbende stem was binnen de islamitische
gemeenschap? Waarom heeft niemand dat toen onderzocht? Het antwoord is simpel:
Haselhoef was het ideale Nieuwe Gezicht en dan ga je niet zijn hele doopceel
lichten.
Misschien wordt het eens tijd om deze hele
handel in nieuwe gezichten eens kritisch tegen het licht te houden, al was het
alleen maar om mensen als de ruimtevaartprofessor tegen zichzelf in bescherming
te nemen.
