There are no journalists
We zijn eruit. Journalisten bestaan niet meer.
Eindelijk heeft de bekendste en meest invloedrijke denker, Jeff Jarvis een
nieuwe definitie gegeven van de journalistiek in de toekomst. We waren
jarenlang dolende, maar Jeff heeft eindelijk aangegeven waar het heen gaat (of
moet?).
Eerst maar even wat journalistiek allemaal
niet (meer?) is volgens deze visionair: geen inhoud, geen zelfstandig, geen
professioneel beroep, geen industrie, geen schaars goed, geen redactie product,
geen verhaal format. Geen journalisten dus.
Nee het is DIENST: journalistiek helpt
communities om hun eigen kennis te organiseren zodat ze zich beter zelf kunnen
organiseren. Laat die begrippen even inwerken: ‘helpen’, ‘gemeenschap’,
‘organiseren.’
Iedereen
kan het
Het zijn woorden die vooral denken aan het
klassieke welzijnswerk dat inmiddels in hoog tempo wordt afgebroken om zo de ‘buurt
terug te geven aan de bewoners’ zoals dat tegenwoordig in gemeentelijk jargon
heet. Geïnspireerd door de ‘Jarvissen’ van het toekomstbestendige
welzijnsbeleid.
Want ook Jarvis spreekt over een ‘dienst’, die
net als in het welzijnswerk teruggegeven kan (nee, moet) worden aan de buurt.
En die dus ook door de buurtbewoners zelf kan worden uitgevoerd, zodat ze zich
zelf ook beter kunnen organiseren. En die mogen zich dan journalist noemen.
Want professionals zijn niet meer nodig. “Anyone can help do that.”
De echte
journalist
Maar ho even, dan spreekt Jarvis toch weer over
de ‘true journalist’ die zou moeten willen dat iedereen daaraan mee doet. Hé,
er is dus toch nog een echte journalist, maar is dat een professional of een
vrijwilliger die tussendoor ook bingo’s organiseert in het buurthuis? Dat is
niet duidelijk in zijn betoog. Op zich is het niet vreemd om het doel van
journalistiek te formuleren in termen van een maatschappelijk belang, namelijk
zorgen voor een goed geïnformeerde burger. Maar Jarvis beperkt de rol van de
journalist tot het helpen van de
gemeenschap bij het organiseren van informatie.
De
community helpen
Eerst die community: het klinkt mooi (wie zou
niet de gemeenschap willen dienen?), maar wat bedoelt Jarvis met een community:
een buurt, een gemeente, een subcultuur, een groep gelijkgestemden, een land?
En kun je dan ook voor verschillende communities werken? En wat als die
communities met elkaar in de clinch liggen?
Je krijgt het idee dat Jarvis teruggrijpt op
de Amerikaanse cultuur van ‘town hall meetings’ in kleine stadjes, zo treffend
geschilderd door Norman
Rockwell. Op een van die schilderijen (Freedom
of speech, 1943) neemt een arbeider -het gemeentelijk jaarverslag steekt
half uit zijn jack- het woord tijdens een townhall meeting ergens in New
England.
Naïef idealisme
Naïef idealisme
Jarvis is een romanticus die terugverlangt naar
de eenmanskrant in Main Street gerund door een vriendelijke bebaarde
hoofdredacteur met halve overmouwen die iedereen in het stadje kent. Uit het
woord community ook een soort naïef idealisme dat ook vaak terug te vinden is
in allerlei publicaties die pleiten voor meer participatie van de burger. Alsof
de community een gezellige gemeenschap is van burgers die het beste met elkaar
voorhebben en die het algemeen belang nastreven. In werkelijkheid bestaat zo’n
‘gemeenschap’ uit mensen met verschillende maatschappelijke posities, met soms
grote inkomensverschillen, met uiteenlopende etnische achtergronden, en in
ieder geval met belangen die kunnen botsen met die van anderen.
Kenmerkend zijn tegenstellingen,
machtsverschillen en vooral veel strijd. Om die maatschappelijke
tegenstellingen te pacificeren en het land te besturen is ook de parlementaire
democratie uitgevonden. Met als belangrijke peilers: openbaarheid, vrijheid van
meningsuiting en een onafhankelijke professionele pers. Bij Jarvis niets van
dat alles, geen tegenstellingen, geen strijd, geen bovenliggende partij, alleen
maar burgers die geholpen moeten worden bij het organiseren van hun informatie.
Informatie
of nieuws
Er staat ‘knowledge’, er staat niet ‘nieuws’,
of liever nog betrouwbaar nieuws, het gaat Jarvis dus kennelijk om een veel
breder begrip. Het net zo goed gaan om de openingstijden van het buurthuis als
om een onthullend verhaal over buurtgenoten die misbruik maken van sociale
voorzieningen. Zou Jarvis dat bedoelen? Dat die True Journalist zaken gaat
onthullen waar die community helemaal niet blij is, zoals misbruik van
uitkeringen? Valt dat ook onder het helpen van mensen met het organiseren van
hun kennis? Journalistiek is een dienst zegt Jarvis, maar dat betekent toch
hopelijk niet ondergeschikt aan de belangen van die community? Het woord
‘knowledge’ doet afbreuk aan de maatschappelijke opdacht van de journalistiek,
namelijk om betrouwbaar nieuws te produceren en de macht te controleren. Dat
daar enige afstand voor nodig is van het politieke strijdgewoel, ook lokaal,
dat is niet aan de orde bij Jarvis,
Organiseren
van informatie
Dan het ‘organiseren van kennis’ zodat
mensen ‘beter zichzelf kunnen organiseren.’ Dat organiseren klinkt als de
journalist alleen maar hoeft te zorgen voor het beschikbaar maken van allerlei
informatiestromen (van de gemeente, van de burger zelf, van de
burgerjournalist?). De journalist als informatiemakelaar (ook in het
welzijnswerk heb je niet toevallig tegenwoordig ook ‘sociale makelaars’). Maar
daar is helemaal geen journalist voor nodig, een handig zoontje (van de
voorzitter van de biljartvereniging) met enige digitale handigheid kan dat
prima verzorgen.
Journalisten moeten juist hun eigen verhalen
maken zonder hun oren te laten hangen naar de community. Ze dienen juist
verhalen te maken waar de community helemaal niet op zitten te wachten omdat
het indruist tegen hun belangen.
Zelf
organiseren
Dan het laatste punt- en dat komt dicht aan
tegen het oude opbouwwerkers ideaal- het uiteindelijke doel is dat mensen beter
zichzelf kunnen organiseren. Blijkbaar is er momenteel iets mis met hoe mensen
zich organiseren in verenigingen, actiegroepen, politieke partijen of
religieuze bewegingen. Doel is emancipatie van de burger, dat gaat dus veel
verder dan het klassieke journalistieke ideaal van de goed geïnformeerde burger.
Het is de vraag wanneer het doel van Jarvis (‘zelforganisatie’) bereikt is? Als
de buurt via de ‘georganiseerde informatie’ op een ‘georganiseerde manier’ op
jacht gaat naar de net vrijgelaten Benno L. om hem met pek en veren de
community uit te jagen?
Vrijwilliger
Met zijn nieuwe definitie van journalistiek
heeft Jarvis van de professionele journalist een vrijwilliger in het buurthuis
gemaakt. Het maatschappelijke belang van een professionele journalistiek is
daarmee uit het zicht verdwenen. Volgens Jarvis is dankzij zijn definitie een omschrijving
van wie journalist is en wie niet overbodig geworden. Kennelijk hoeft er
dankzij de buurtvrijwilliger ook niet meer betaald te worden voor ‘echte’ journalistiek.
