DAGBLAD VAN HET NOORDEN
14 oktober 2000
GPD Monique Brandt
Amsterdam - De schokkende tv-beelden van Israëlische soldaten die werden gelyncht door Palestijnen, staan vermoedelijk nog menig tv- kijker op het netvlies gegrift. Te meer daar het lijkt alsof er geen binnen- dan wel buitenlandse nieuwsrubriek is die de beelden niét tot in den treure op het scherm brengt.
De beelden hebben de publieke opinie over het steeds heviger oplopende conflict in het Midden-Oosten beslist beïnvloed. Dit nadat de Palestijnse zaak begin oktober aan 'sympathie' leek te winnen door de gruwelijke beelden van een twaalfjarig jongetje dat, ondanks de beschermingspogingen van zijn vader, werd doorzeefd door Israëlische kogels. De hoogst dramatische beelden werden in de gehele wereld beschouwd als symbolisch voor het Palestijnse leed. En iedereen leed mee. Maar het lynchen van de soldaten lijkt een deel van de internationale opinie weer pro-Israël te hebben verlegd.
Opinievorming
Tv-beelden beïnvloeden steeds vaker de opinievorming over gewapende conflicten, waar ook ter wereld, constateert Peter Vasterman, publicist en docent Massacommunicatie aan de School voor de Journalistiek in Utrecht. Vasterman heeft het boek 'De context van het nieuws' op zijn naam staan, en doet onderzoek naar mediahypes. Volgens Vas terman zorgen met name de eindeloze herhalingen van bepaalde, sterke beelden ervoor dat ze iconen worden die symbool staan voor een bepaald conflict. "Die iconen kunnen er soms voor zorgen dat de publieke opinie zo sterk wordt beïnvloed, dat het leidt tot een doorbraak."
Als voorbeelden noemt hij de beroemde Vietnam-foto waar- in een naakt meisje overdekt met brandwonden over de weg rent na een napalm-bombardement. Of de uit de jaren tachtig stammende beelden uit Somalië van het lijk van een Amerikaanse soldaat dat door de straten werd gesleept. Het was het sein voor de Amerikanen om zich uit dat land terug te trekken.
Volgens Vasterman zijn zulke heldere, eenduidig te interpreteren beelden voor de gewone consument een uitkomst in een tijd van overdaad aan nieuwsbeelden en nieuwsverhalen. Het is immers niet altijd even makkelijk de waarheid te destilleren uit het immense aanbod.
"Er is sprake van een ware medialawine. Daarbij zijn de conflicten vaak zeer ingewikkeld. Tien jaar geleden deden we het met één journaal en een paar nieuwsrubrieken waarbij de context veel meer centraal stond. Nu is het nieuws veel vluchtiger geworden: het wereldnieuws in één minuut. Een sterk beeld brengt een conflict terug tot de menselijke essentie, het maakt een conflict overzichtelijker."
TV-beelden
Volgens de deskundige is de toenemende invloed van nieuwswaardige beelden op de opinievorming overigens geen gunstige ontwikkeling. Tv- beelden maken soms hun eigen werkelijkheid. "Ze kunnen zeer bedrieglijk zijn. Een foto of een beeld van een bepaalde situatie is slechts een uitsnede. Je weet niet wat er voor is gebeurd, of wat er nog gaat gebeuren. De context ontbreekt. En die is juist belangrijk om een conflict te begrijpen, zeker als het gaat om vragen als: geven we een land militaire steun of juist niet? Grijpen we in, of niet?"
Vasterman vindt dat nieuwsmakers zich niet altijd even goed bewust zijn van de macht van het beeld.
"Veel in Israël aanwezige journalisten zijn zelf van Israëlische afkomst of joods, en hebben sympathie voor Israël. Dat uit zich niet overduidelijk, maar je merkt het wel.
Zo worden gevechten vrijwel altijd gefilmd vanaf de Israëlische kant. Als je als kijker zo'n groep stenen gooiende Palestijnen op je af ziet komen, is dat echt indrukwekkend. Ook zie je haast nooit Palestijnse woordvoerders op de buis. Nu zijn die er misschien ook niet zoveel, maar journalisten zou den wel meer moeite kunnen doen om ook de andere kant te belichten."
