Het chaos model verandert power and privilige
Recensie van McNair, B. (1998) The Sociology
of Journalism. London, Arnold.
Gepubliceerd in De Journalist december 1998.
De massa- én media-hysterie rond Diana, het
alles ondermijnende Clinton-Lewinsky-schandaal, de subversieve kracht van de
Internet-geruchtenstroom, de snelle en chaotisch verlopende omslagen in de publieke
opinie, de onstuitbare opmars van de communicatiegoeroe’s en de daarbij
behorende pseudo-events, het zijn voor Brian McNair allemaal ontwikkelingen die
de klassieke sociologische benaderingen van de journalistiek op het verkeerde
been zetten. Decennialang hebben allerlei studies proberen aan te tonen dat de
media uitsluitend gericht waren op
het bevestigen van de status quo (het geliefde woord uit de jaren zeventig) en
het legitimeren van de heersende ideologie. Dit linkse ‘top down’ model werd
weer bestreden door de aanhangers van de ‘liberale’ stromingen die de openbare
sfeer beschouwden als een voor
iedereen toegankelijke publieke arena, waarin de media een waakhondfunctie
vervulden. McNair probeert in deze inleiding in de sociologie van de
journalistiek deze dichotomie van het competitie versus dominantie paradigma te
doorbreken. Allerlei ontwikkelingen in de afgelopen jaren zijn immers niet te
verklaren met deze modellen: waarom is er zoveel pluriformiteit als de
economische mediaconcentratie mondiale vormen heeft aangenomen? Hoe kan de
patriarchale ideologie op zijn retour zijn als de media de dominante ideologie
verspreiden? Hetzelfde geldt voor racisme en homofobia aldus McNair die vindt
dat de sociologie zich zou moeten concentreren op de dynamiek van de
nieuwsproduktie en de factoren die daarop van invloed zijn. Hij kiest voor een
‘chaotic flow’ model waarin allerlei maatschappelijke actoren en ideologische
stromingen met elkaar strijden om macht om issues te definiëren en toegang tot
de publieke arena, maar waarbinnen
de de . Er is niet bij voorbaat één winnaar (de heersende klasse van
vroeger), en de strijd verloopt zeker niet volgens vaste patronen; de uitkomst is
eerder onvoorspelbaar en het proces bij nader inzien zeer chaotisch
Vanuit dit perspectief beschrijft de auteur in
een kloeke docerende stijl de bekende terreinen van de sociologie van de
journalistiek: aan de ene kant het maatschappelijk krachtenveld waarbinnen de
journalistiek functioneert (de politieke, economische en technologische
omgeving), aan de andere kant analyseert hij de professionele werkwijze en de
maatschappelijke effecten van de journalistiek en de technologische omgeving).
Veel aandacht is er voor de rol van de bronnen van het nieuws, die zo belangrijk
geworden zijn dat de sociologie van de nieuwsbronnen een aparte specialisatie
lijkt te worden.
MacNair weet op een didactische manier bruggen
te bouwen tussen de vaak abstracte sociologische theorieën en de hele concrete
actuele voorbeelden, variërend van Diana en Versace tot en met BSE en Swampy.
Bovendien relativeert hij voortdurend het vaak harde oordeel over de
journalistiek. Typerend is een zin als: “Journalists do not consciously set out
to ‘distort’ reality by their adherence to these news values and formal
conventions.”
Hij blijft afkerig van deterministische
verklaringsmodellen en laat zich niet verleiden tot een populair media-bashing.
Het analyseren van de maatschappelijke context van de journalistiek komt bij
het publiek vaak over als een totale debunking van de journalistiek
(objectiviteit blijkt niet te bestaan, commerciële motieven journalisten)
Het analyseren van de maatschappelijke context
leidt in dit boek niet tot een totale ‘debunking’ van de journalistiek, zoals
als dat vaak gebeurt in dit soort studies. McNair Hij benadrukt juist de
tegendraadse ontwikkelingen waardoor de macht van de mediatycoons of de
politieke elites over de centrale issues is afgenomen ten gunste van die van de
journalistiek zelf en de professionele nieuwsbronnen.
Power and privilige bestaan nog steeds, maar
allerlei maatschappelijke groeperingen hebben veel meer mogelijkheden om via
allerlei media outlets te participeren in de strijd om issues en
betekenissen. te participeren
Dit ‘chaos’ perspectief verdient zeker nadere
uitwerking, iets waar McNair in dit inleidend werk, gebaseerd op college
aantekeningen, uiteraard niet aan toe kan komen. Voor discussies over de
toekomst van de journalistiek biedt The Sociology of Journalism voldoende
aanknopingspunten. t de media uitsluitend gericht Dat is vooral zichtbaar bij
plotselinge nieuwsescalaties (zoals de food scares) die ervoor kunnen zorgen
dat een onderwerp hoog op de maatschappelijke agenda komt maar die ook onnodige
verontrusting of regelrechte paniek kunnen veroorzaken. McNair biedt met dit
een eerste voorzet. maatschappelijke rol.
