Inleiding t.g.v. de lustrumconferentie van de Master Journalistiek van de UvA op 19 februari 2016.
Peter Vasterman
In 1993 was internet een
knipperende Unix cursor, waar je allerlei ingewikkelde commando’s op los moest
laten. Daarna kwam Gopher, en in 1995
het World Wide Web. In 1996, nu
precies twintig jaar geleden gaf ik samen met Francisco van Jole een
presentatie in De Balie over de betekenis van internet voor een zaal vol journalisten.
(ik demonstreerde de zoekmachine, nieuwsgroepen en de website van CNN).
Toen hadden we al een discussie over de al dan niet negatieve gevolgen voor de
journalistiek.
Daarna ging het hard, met het WWW
en de vele nieuwe toepassingen, de website,
email, weblogs, user generated
content, Web 2.0, en de sociale
media: Facebook, Instagram, Pinterest, Whatsapp en Twitter. En niet te vergeten de ipad,
de smartphone en de vele apps. In de tussentijd stortte de
–betaalde- journalistiek behoorlijk in; dalende oplagecijfers, dalende
advertentie inkomsten en de opmars van gratis nieuws op de app.
Er is in de afgelopen twintig jaar
heel wat af gediscussieerd over de toekomst van de journalistiek en wat de
klassieke journalistiek, in de VS legacy
journalism genoemd, zou moeten doen in het digitale tijdperk. Een telkens
terugkerend mantra daarin is de stelling dat de journalistiek, en met name de
dagbladsector een conservatief bolwerk is dat niet of veel te laat reageert op
nieuwe digitale ontwikkelingen, waardoor de boot voortdurend wordt gemist. En
als er wel iets werd ondernomen, heette het “een defensieve innovatie.”
Mijn stelling hier vandaag is
tegenovergesteld: de journalistiek heeft juist voortdurend –als verblinde
angsthazen- te veel de oren laten
hangen naar de fraaie, onweerstaanbare verhalen van de nieuwlichters met hun
digitale kastelen in the cloud.
En soms met rampzalige gevolgen, honderden miljoenen zijn door verkeerde
investeringen, mislukte lanceringen en zinloze overnames in rook opgegaan. Het
kan toch geen toeval zijn dat zo’n beetje de hele dagbladsector, uitgezonderd
TMG van de Telegraaf in handen is van
relatief bescheiden Belgische krantenuitgevers? Overgenomen uit de leeggezogen
boedel van private equity ‘sprinkhanen’
zoals Apax en Mecom. Dat zagen we in 1996 niet aankomen.
