Media moeten niet bang zijn voor zelfonderzoek

Journalisten beroepen zich op de mythe van onafhankelijk waarnemer. Hun rol bij calamiteiten blijft onbesproken.

Gepubliceerd in Trouw (Podium; Blz. 18) van september 2012 (PDF). 

Gelukkig, er komt weer een onderzoekscommissie die gaat evalueren hoe het allemaal zo mis kon gaan, ditmaal in Haren. Dat is een gebruikelijk ritueel na crises, rampen en grote ordeverstoringen. De centrale vraag is altijd of de autoriteiten wel adequaat hebben gereageerd op de crisissituatie. Dat is ook waar de aandacht bij de presentatie van het rapport vaak een jaar later naar uitgaat: wie heeft gefaald? En als het tegenzit kan de verantwoordelijke bestuurder, mede onder druk van de media, zijn biezen pakken.

Het onderzoek als reinigingsritueel. Maar wat opvalt in al die onderzoeksrapporten is dat de rol van de media wel als een soort gegeven ter sprake komt, maar niet wordt geëvalueerd. Toen afgelopen voorjaar het rapport uitkwam van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid over de brand in Moerdijk in januari 2011 logen de koppen in de kranten er niet om: zo'n beetje iedereen had gefaald. Chemie-Pack had de veiligheidsregels overtreden, Moerdijk hield te weinig toezicht en de omwonenden raakten verontrust door tegenstrijdige informatievoorziening.

'Berichtgeving media heeft escalerend effect'

Algemeen Nederlands Persbureau ANP
September 22, 2012 Saturday 5:17 PM
'Berichtgeving media heeft escalerend effect'

THIJS SMEENK

SECTION: BINNENLAND

HAREN (ANP) - Peter Vasterman was niet verrast dat er vrijdagavond rellen uitbraken in Haren. Dat zei de mediasocioloog aan de Universiteit van Amsterdam zaterdag tegen het ANP.

,,Zolang een bericht over een Facebook-feest alleen op internet en de sociale media rondzweeft, is er doorgaans niet zoveel aan de hand'', aldus Vasterman. ,,Traditionele media maken een onderwerp pas echt belangrijk.''

Het feestje in Haren bleef volgens Vasterman lang buiten de media.

,,Pas vanaf woensdag is het echt opgepakt. En er is toen ook ongelooflijk veel werk van gemaakt en eindeloos over bericht. Je moet niet verbaasd zijn over het escalerende effect dat daar vanuit kan gaan.''

Vasterman verwijst naar de rellen in Londen in 2011. ,,Veel daders gaven toen later aan 'geïnspireerd' te zijn door de berichtgeving in de media en de beelden die ze zagen. Dat gaf ze een extra duwtje.''

'Het gaat er niet om of media ergens wel of niet over berichten', zegt de mediasocioloog verder. 'Het gaat er vooral om in welke mate je dat doet. Het is een kwestie van proporties. Media doen vaak net of ze geen rol spelen en ze zijn niet zo sterk in reflecteren. Maar media spelen natuurlijk wel een grote rol, dat hebben we ook bij de verkiezingen gezien.'

Zie ook: "Kritiek op media na rellen inHaren" Op Villamedia.

En  nrc next: De mediamachine. Hoe Haren kon veranderden in een slagveld.
En: „Wir hatten ungeheure Angst“ 

Radio 1 Perstribune over mediahypes

Deze week staat er op het antwoordapparaat een klacht over mediahypes op radio en TV. De nieuwsrubrieken op radio en televisie storten zich dit jaar massaal op grote evenementen.
Na het EK, de Tour en de Olympische Spelen waren de Parlementsverkiezingen aan de beurt. De formatie en de Amerikaanse Verkiezingen krijgen waarschijnlijk dezelfde massale aandacht.

Een luisteraar vraagt zich af waarom de media elkaar zo achterna lopen, is dat gebrek aan creativiteit of ligt het ergens anders aan? Hype-deskundige Peter Vasterman van de UvA reageert.