Gifschip zonder gif, de gesneuvelde helden van de onderzoeksjournalistiek

Gepubliceerd in NRC Handelsblad op 28 oktober 2011

De Probo Koala, was dat niet dat gifschip dat in augustus 2006 tonnen zwaar giftig scheepsafval liet dumpen in de buitenwijken van Abidjan, Ivoorkust? Met als gevolg tientallen doden en tienduizenden zieken? Diezelfde olietanker die uit Amsterdam moest vertrekken omdat de eigenaar, multinational Trafigura, de prijs voor de afvalverwerking te hoog vond? Gelukkig hebben ze later een flinke schadevergoeding moeten betalen aan de tienduizenden slachtoffers. Trouwens ook in Nederland is het bedrijf vorig jaar nog veroordeeld tot een boete van een miljoen euro wegens het overtreden van milieuregels. Maar goed dat de pers hier jarenlang bovenop heeft gezeten, samen met milieuorganisatie Greenpeace, om dit schandaal aan de kaak te stellen. Vorig jaar hebben een aantal onderzoeksjournalisten uit verschillende landen, onder wie Jeroen Trommelen van de Volkskrant de Daniel Pearl Award gekregen voor hun aandeel in de onthullingen over dit gifschandaal waarbij aldus het jury rapport ‘een machtige oliehandelaar het vergiftigen van 30.000 Afrikanen in de doofpot probeerde te stoppen.’ Tot zover dit klassieke gifschandaal met een heldenrol voor de internationale onderzoeksjournalistiek.

“Media moeten zich meer bewust zijn van hun rol in beeldvorming”

Mediasocioloog Peter Vasterman van Universiteit van Amsterdam: : “Media zouden meer aangesproken moeten worden op hun verantwoordelijkheid

“Een van de opvallende zaken in de publieke beeldvorming over de Moerdijkbrand is dat er een grote kloof ligt tussen perceptie en werkelijkheid. De media hebben daar in belangrijke mate aan bijgedragen door hun wijze van berichtgeving.
Een calamiteit van deze omvang in dit type bedrijf bevat verschillende triggers die voor de pers aanleiding zijn om de gebeurtenissen uitgebreid te coveren en te zoeken naar duiding. Als bij die duiding eenmaal het beeld ontstaat van een schandaal met een falende overheid en een falend bedrijf, zoals hier gebeurde, heeft dat een zelfversterkend effect op de berichtgeving.

Journalisten hebben dagenlang uiterst verontrustende berichtgeving over burgers uitgestort over levensgevaarlijke gifwolken en grootschalige gezondheidsklachten, terwijl de effecten in werkelijkheid minder rampzalig waren. In dat opzicht past de brand in een trend naar toenemende medialisering en politisering van crises.

Naar mijn mening zouden journalisten zich meer bewust moeten zijn van de grote invloed die hun berichtgeving heeft op de perceptie van het publiek en zorgvuldiger moeten zijn in hun berichtgeving. Ik zou het een goed idee vinden als journalisten zich beter zouden laten informeren over het functioneren van de keten van crisisbeheersing en rampenbestrijding en een groter bewustzijn kweken voor het effect van hun eigen rol en invloed in de crisisberichtgeving.

Het Openbaar Ministerie organiseert regelmatig informatiebijeenkomsten voor de pers om hen het systeem van de rechtspraak en de regels over rechtbankverslaggeving uit te leggen. Zo’n aanpak kan wellicht ook in de crisisbeheersingswereld leiden tot meer genuanceerde berichtgeving en minder hypes in de rampenverslaggeving.”

Download hier het blad van De Veiligheidsregio van oktober 2011 met een verslag van de expert meeting over de brand in moerdijk.

Klik hier voor de sheets van mijn inleiding.

Het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid (NIFV), de Nederlandse vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR) en het Veiligheidsberaad organiseerden op 21 september een expertmeeting met als thema 'Evalueren en leren van Moerdijk'.

De kwaliteit van het HBO: reconstructie van een media-hype

Het hbo wordt kenmerkt door onterecht uitgedeelde diploma’s, structurele fraude met overheidsgelden en een bestuurlijke graaicultuur. Kortom: het hbo is failliet! Dat lijkt de conclusie na de stroom van media-aandacht waarin het hbo zich voorjaar 2011 mocht verheugen. Kranten, tijdschriften en televisieprogramma’s buitelden over elkaar heen om de wantoestanden in het hbo aan de kaak te stellen. Een stoet van deskundigen trok voorbij om het geschetste beeld kracht bij te zetten. In dit boek van Willem-Jan van Gendt en Ron Ritzen een reconstructie van de media-hype rond het HBO.

Media en trauma

Conferentie "Psychotrauma: behandelkamer en maatschappij"

29 november 2011, De Meervaart Amsterdam

Slotdebat
Journalisten, mediasociologen en wetenschappers gaan met elkaar en met publiek in gesprek treden over:
• de wijze waarop de media berichten over traumatische gebeurtenissen en
• de spagaat waarin verantwoordelijke bestuurders zich ten opzichte van de pers bevinden: enerzijds willen zij graag via kranten, radio en televisie de publieke onrust over het trauma wegnemen, maar anderzijds kan berichtgeving weer allerlei nieuwe vragen oproepen.

Hier het hele programma van dit congres van de Nederlandse Vereniging voor Psychotrauma.