De Gelderlander 20 mei 2000
Door SERGE SEKHUIS
MEDIAHYPE
Vandaag een week geleden explodeerde in Enschede een opslag van vuurwerk. Binnen enkele uren na de ramp werd de stad overspoeld door een leger nationale en internationale media die uur na uur, ieder op eigen wijze, verslag deden.Nee, eigenlijk heb ik me niet verbaasd over hoe de media deze week hebben gereageerd op de ramp in Enschede. Cameraploegen die als een dolle achter getroffen bewoners aanrennen, huilende mensen filmen en zich laten meeslepen door geruchten en speculaties. Die amateurfilms die wel honderd keer zijn uitgezonden."Het hoort er allemaal bij, weet Peter Vasterman, docent massacommunicatie aan de School voor de Journalistiek in Utrecht. Je ziet steeds weer als er in Nederland iets echt schokkends gebeurt dat de media een waas voor ogen krijgen, alleen nog maar heel veel nieuws willen brengen. In een concurrentieslag hitst men elkaar op. Dat gaat ook door als eigenlijk geen nieuws te melden is. Dan stort men zich op geruchten en op de menselijke emoties. Zo is elke inwoner van het Enschedese rampgebied deze week wel drie keer geïnterviewd."Vasterman, die bezig is met een promotie-onderzoek naar de ontwikkeling van mediahypes, ziet vaste patronen bij elke ramp. Groot nieuws wordt, ook door de komst van programma's als Vijf in het Land en Hart van Nederland, steeds groter. De journalistieke grens is opgeschoven, in negatieve zin. Ook in Enschede hebben te hijgerige verslaggevers zo ethische grenzen overschreden. Zoals de ouders van die omgekomen camerajongen zijn achtervolgd, dat ging mij veel te ver."
Veel kritiek is er door de media ook geweest op de gemeente Enschede. Die zou veel te terughoudend zijn met het geven van informatie. Vasterman is het daar maar ten dele mee eens. Bij elke ramp is dat weer een dilemma. Moet je meteen de hele zaak opengooien om te voorkomen dat er allerlei wilde verhalen gaan rondzingen? Je ziet het nu weer gebeuren. Voor het gerucht dat Defensie bij S.E. Fireworks illegaal zeer zware wapens zou hebben opgeslagen is absoluut geen bewijs. En die corrupte landmachtmajoor; het zou me niets verbazen als straks blijkt dat hij hier niets mee te maken heeft."Piet Bakker is communicatiewetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam. Het eerste waar hij beroepsmatig naar kijkt: heeft het journaille zich laten meeslepen door speculaties? Ik moet zeggen dat valt reuze mee, gezien ook de hoeveelheid verslaggeving en de omstandigheden. Tot nu heb ik slechts een paar indianenverhalen geturfd."Toch heeft ook Bakker zich gestoord aan de hijgerigheid van sommige verslaggevers. Ik begrijp best dat het sommige bewoners op een goed moment te kwaad werd. Het probleem is dat die programma's van RTL en SBS6 vooral gebruikmaken van freelancers. Echte cameracowboys die alles doen om exclusieve beelden te maken, die ze vervolgens goed kunnen verkopen."Al met al is de Amsterdamse communicatiewetenschapper mild gestemd. Hij heeft gefascineerd zitten kijken en vindt dat veel journalisten in Enschede uitstekend werk hebben verricht. Een pluim is er vooral voor RTL5 dat het NOS-Journaal duidelijk aftroefde en meteen na de ramp begon met een continue nieuwsuitzending.Gerard Driehuis is hoofdredacteur van de Twentsche Courant Tubantia, het regionale dagblad voor Enschede en omstreken. Hoe hij deze week heeft beleefd? Het is zo druk geweest, ik heb geen tijd gehad daar echt over na te denken." Driehuis zat zaterdagmiddag in de tuin toen hij werd gebeld. Brand in Enschede. Ik woon zo'n twintig kilometer buiten de stad, ben meteen naar boven gerend en zag vanaf mijn balkon in de verte een gigantische rookpluim. Dit is goed mis."Vervolgens zit je als krantenman toch zo in elkaar dat je eerst praktisch gaat denken. Er moest een extra editie komen, maar was daarvoor wel ruimte op de persen? De hele week hebben zo'n dertig verslaggevers zich enkel met de ramp bezig gehouden. Dagenlang ben ik alleen maar aan het regelen geweest, alleen 's-avonds als ik even voor de televisie zat was er soms tijd voor een moment van emotie. Woensdag pas ben ik zelf gaan kijken op de rampplek."De vuurwerkramp heeft het anders zo rustige Enschede met een geweldige klap op de wereldkaart gezet. Ja, dat was nogal een vreemde gewaarwording. Dat het hele centrum van de stad ineens volstaat met honderden verslaggevers, dat er op elke straathoek cameraploegen stand-ups' maken voor een volgende reportage. Waar nogal wat andere media vrij hijgerig verslag deden, merkte ik bij de eigen verslaggevers die eerste dagen soms juist een wat minder grote honger. Dat mag vreemd klinken, maar is vrij logisch als je bedenkt dat zij deels over hun eigen ellende berichten."Na dit weekend zullen de meeste cameraploegen wel weer vertrekken, denkt Driehuis. Dan zijn de doden begraven en de stille tocht voorbij. Het is wrang, maar zo gaat het meestal. Voor ons zal de ramp nog jaren duren, vergelijk het met wat de watersnoodramp van 1953 voor de Zeeuwen heeft betekend."
