maandag 27 augustus 2012

Medialogica. Oogkleppenwerkelijkheid met grote gevolgen



Er is vaak een verschil tussen de werkelijkheid en het beeld dat media daarvan schetsen. Daarover gaat de documentaire-serie 'Medialogica' die vanaf 19 september wordt uitgezonden. Peter Vasterman is universitair docent bij de leerstoelgroep Journalistiek van de afdeling Mediastudies aan de UvA. Hij is gespecialiseerd in mediahypes en kent talloze voorbeelden van medialogica. "Het is een soort 'oogkleppenwerkelijkheid'". Lees het interview op de website van Human


Wat is uw definitie van 'Medialogica'?
Vasterman: "Medialogica is de tunnelvisie van de media. Het gaat om berichtgeving waarin een bepaald beeld wordt neergezet van een gebeurtenis of een persoon. Vervolgens gaat die beeldvorming een eigen leven leiden. Het is een soort 'oogkleppenwerkelijkheid', met grote gevolgen omdat iedereen daar vervolgens van uitgaat. Voor mij is medialogica ook: iedereen probeert in de media te scoren met zaken die het bij de media goed doen."


Zou u voorbeelden kunnen noemen?
"Toen Agnes Kant Jan Marijnissen opvolgde als lijsttrekker van de SP werd ze consequent door de media neergezet als een verbeten vrouw zonder humor. Zo'n negatief beeld kan heel bedreigend zijn. Bij Kant werd het haar ondergang, terwijl ze een goede politica was.
Een ander voorbeeld is het Kunduz-akkoord. In de weken dat het akkoord totstandkwam, was er een juichstemming. Er werd heel lovend geschreven over de politieke partijen die het akkoord 'zo snel' tot stand hadden kunnen brengen. Het beeld dat toen is neergezet, dat van een fantastisch akkoord, brokkelt langzaam af. Afgelopen weken werd het Kunduz-akkoord weer flink afgevallen door de media."
Wat zijn de oorzaken van medialogica?
"Het zijn vooral sociaal-psychologische processen die erachter liggen. Alle mensen willen graag mee doen met wat de meerderheid doet. Het is ook een perceptiepatroon dat iedereen heeft. Als je attent bent gemaakt op iets dan ga je onbewust dingen zien die in dat beeld passen. Ook media gaan dingen benadrukken die bij hun beeld passen, terwijl alles dat van hun beeld afwijkt wordt weggelaten. Daardoor wordt het geschetste beeld steeds overtuigender.
Daarnaast moeten media in hele korte tijd heel veel berichtgeving produceren. Journalisten hebben meestal te weinig tijd om zelf onderzoek te doen. Daarom zijn ze heel sterk op elkaar georiënteerd: er wordt continu gekeken naar wat de andere media brengen. De verleiding is groot om nieuws, zonder zelf nog eens te controleren, van anderen over te nemen."
Op welke manier worden media gecontroleerd?
"Journalistiek is gebaseerd op persvrijheid en vrijheid van meningsuiting. Journalisten zijn gebonden aan een aantal wetten maar ze controleren voornamelijk zichzelf. Sterke invloed van buitenaf wordt gezien als een aanval op de persvrijheid."
Media is steeds belangrijker, wat heeft dat nog meer voor gevolgen?
"Vrijwel iedere instantie in de samenleving is veel bezig met zijn imago. Bedrijven, organisaties, politieke partijen, milieubewegingen etc. Het beleid wordt soms afgestemd op wat goed scoort in de media in plaats van op wat echt belangrijk is. Daar moet kritisch naar gekeken worden. Neem de politie en Justitie: Welke prioriteiten stellen zij, laten ze zich niet leiden door wat de media belangrijk vinden? Of milieubewegingen: Pakken ze problemen aan die visueel zijn en goed scoren in de media, of houden ze zich bezig met wat echt belangrijk is?"
Medialogica

In de zesdelige reeks 'Medialogica' wordt aan de hand van concrete voorvallen het verschil tussen de werkelijkheid en het beeld dat media daarvan schetsen onderzocht. De eerste aflevering wordt uitgezonden op woensdag 19 september, om 22.58-23.33 uur op Nederland 2.